XÓM SƯƠNG SÂM

Trong một thị trường giải khát chen chúc các loại nước ngọt, nước tăng lực... sương sâm vẫn còn một chỗ đứng của mình.

Món giải khát dân dã sương sâm không thể thiếu trên sạp bán đồ mát tại các chợ. Những gánh hàng rong, xe đẩy bán dạo cũng bán sương sâm đựng bịch khá rẻ. Buổi trưa nóng nực, uống một ly sương sâm pha đá đường cảm thấy mát mẻ tận tâm can. Bao lâu nay, lặng lẽ một xóm nhà theo nghề truyền thống chế biến sương sâm, đáp ứng cho nhu cầu tiêu dùng giải khát, thanh nhiệt dân dã cho người Sài Gòn.

CẢ XÓM CẬT LỰC KIẾM SỐNG

Đi đến đầu con hẻm số 71 Trần Phú, quận 5 - tôi hỏi xóm sương sâm ở đâu, nhiều người chỉ sâu vào gần cuối con hẻm nhỏ. Xóm nhà chuyên làm nghề sương sâm gần ngõ cùng. Khoảng 10 căn nhà tươm tất cùng hành nghề sương sâm gia truyền từ hai, ba đời. Anh Nguyễn Cao Nhân nhà gần cuối hẻm cho biết, nghe cha mẹ kể cà xóm làm nghề sương sâm từ thời Pháp thuộc. Trong xóm, ông Năm Sương Sâm dáng vẻ phúc hậu chủ vựa chuyên thu mua nguyên liệu lá sương sâm và cỏ dây (lương phấn thảo để chế biến sương sáo). Nguồn hàng được cung ứng đều đặn từ các thương lái thân quen ở Tây Ninh, Long An, Tiền Giang... Ông Năm Sương Sâm bán lại nguyên liệu cho cả xóm theo kiểu ghi nợ "gối đầu" từng lô hàng. Thu nợ cũ rồi giao hàng, ghi nợ mới tiếp tiếp.

Chiều chiều, cả xóm sương sâm bắt đầu làm việc cực lực. Trước đây người làm nghề chế biến sương sâm phải để nhiều công sức cực nhọc king nhà, công đoạn vò lá sương sâm giao cho người lớn mạnh tay khoẻ chân. Người đảm trách công việc nặng nhọc phải ngồi cặm cụi, đôi tay bóp mạnh vò cho nát nhũn từng mớ lá sương sâm làm tiết ra chất nhựa màu xanh thẫm - thành phần chính làm đông đặc sương sâm. Vài người không cốn liếng nên vò lá thuê, hưởng chút tiền công. Người chuyên vò lá sương sâm lâu ngày bị nước ăn đôi tay nứt nẻ tới mức rướm máu.

Ngày nay, xu thế hiện đại hoá lan tới xóm sương sâm. Người có công giúp cả xóm đỡ cực khổ là anh Đặng Đức Đạt, con của ông Năm Sương Sâm. Năm 2000, anh Đạt sáng chế ra máy vò lá sương sâm để khỏi phải phụ vợ nữa mà rảnh rỗi đi uống cà phê, tán dóc cùng bạn bè. Cỗ máy được thiết kế đơn giản nhưng giúp cho người lao động chân tay được khoẻ re ! Người đứng máy chỉ việc bỏ mớ lá sương sâm vào lồng nhôm dày hình trụ. Thân lồng khoét lỗ đều dặn ngang, dọc. Mở máy, mô-tơ 2 CV chuyển động làm làm bu-li, kéo ba thanh gờ gạt quay mạnh dưới đáy lồng. Mớ lá sương sâm bị đùn đẩy, xát mạnh vào những lỗ khoan trên thân lồng nhôm. Lá sương sâm nhanh chóng nát tơi, tiết ra nhựa xanh thẫm hoà với nước trong thùng đựng. Người đứng máy mở vòi hứng lấy nước cốt sương sâm, lọc bỏ bã. Nước cốt hoà với liều lượng nước lã nhất định đông đặc thành sương sâm thương phẩm.

Trời không mưa nhưng khúc hẻm trước xóm nhà chế biến sương sâm lúc nào cũng ướt sũng. Trước mỗi nhà, bày ra ê hề thau nhựa, vòi nước. Trong xóm, toàn những phụ nữ xắn ống quần đứng máy vò lá, lọc nước cốt, hoà nước lã rồi đổ hỗn hợp vào những thau nhựa cỡ lớn. Ngọc nhiên tôi hỏi: "Sao toàn đàn bà, con gái, con nít làm sương sâm không vậy hà ?" Một bà tuổi sồn sồn nói nửa đùa nửa thật: "Từ hồi có máy vò lá tới giờ, đàn ông ỷ lại bỏ bê không giúp vợ con mà kéo nhau đi nhậu !" Nghe nói xấu đàn ông, quý bà quý cô đang lui cui làm việc cười cái rần.

LẤY CÔNG LÀM LỜI

Cô Nguyễn Thị Mỹ da dẻ trắng ngần, có lẽ nhờ thường xuyên dùng sương sâm được mát da mát thịt, đứng máy vò lá, cho biết nghề gia truyền đủ kiếm sống đắp đổi. Mùa khô, giá nguyên liệu lá sương sâm loại tốt khoảng 90.000 đồng một kg. Lá xấu giá khoảng 80.000 đồng. Mùa khô, nghề sương sâm làm ăn đỡ khổ hơn nhờ thị trường hút nhiều đồ mát. Mùa mưa, kiếm sống khó khăn vì phải giảm sản lượng trước nhu cầu tiêu thụ giảm sút. Mùa mưa năm nay, giá nguyên liệu lá sương sâm hiện 60.000 đồng một kg. Chế biến ra bốn thau lớn sương sâm thành phẩm, bán được 100.000 đồng. Trừ chi phí điện, lợi nhuận hơn 20.000 đồng. Nghề làm sương sâm chủ yếu lấy công làm lời ! Mỗi ngày, nhà nào chế biến 6, 7 kg lá nguyên liệu kiếm được khoảng 100.000 đồng. Nhà làm ít hơn kiếm chừng 60.000 đến 70.000 đồng. Do vậy, các nhà giữ nghiệp gia truyền phải có những người làm nghề khác mới đủ sống. Trong xóm sương sâm, nhà ông Cẩm cuối hẻm cùng chuyên nấu nguyên liệu cỏ dây. Đổ thành sương sáo đông đặc đen tuyền. Ông Cẩm cho biết bán sỉ cho mối giá 6.000 đồng mỗi cóng lớn sương sáo.

Hàng ngày, cả xóm sương sâm lui cui làm việc cho đến chiều tối. Vô số thau, cóng đựng sương sâm, sương sáo được chất nhiều tầng trên mấy chiếc xe ba gác. Khoảng ba giờ sáng, dân xóm sương sâm chở hàng toả tới các chợ giao sỉ cho mối bạn hàng thân quen. Khối lượng lớn sương sâm, sương sáo ra vỉa hè chợ Bình Tây để bán sỉ. Sau đó, sương sâm, sương sáo toả về các chợ nhỏ, chợ lớn khắp thành phố để bán lẻ. Sương sâm còn dược bán dạo trên đường phố.

Tội nghiệp sương sâm có vẻ quê mùa giữa một thị trường giải khát chen chúc nước ngọt, nước yến, nước tăng lực... thời thượng ! Dẫu sao, vẫn còn có những người có sở thích bình dị chiếu cố món giải khát dân dã sương sâm, sương sáo đậm chất thiên nhiên trong lành. Những người e ngại sản phẩm giải khát công nghiệp có hoá chất đậc hại cũng dùng sương sâm, sương sáo. Nhờ vậy, xóm sương sâm vẫn còn theo nghề truyền thống.

hawa, hawa corp, hawacorp, vifafair, vifahome, lifestyle, vietbuild, nhà đẹp, mỹ thuật, kiến trúc, nhà xinh, phố xinh, gia truyền, 2013, 2012, 2014, hawa, hawa corp, hawacorp, vifafair, vifahome, lifestyle, vietbuild, nhà đẹp, mỹ thuật, kiến trúc, nhà xinh, phố xinh, gia truyền, 2013, 2012, 2014,